Një vizitë e trishtuar në ‘kopshtin psikiatrik’ të Tiranës

Megjithatë, përtej fantazive, në vizitën time të datës 6 janar 2015 në kopshtin Zoologjik të Tiranës më kaploi një trishtim i madh. Pasi pagova biletën me çmimin më simbolik të mundshëm, hyra brenda e entuziastmuar për të parë diçka të re dhe pse jo ekzotike.

Isha gabuar… Pas hekurave të ndryshkur nuk pashë kafshë gazmore që luanin shkujdesur me vizitorët e tyre. Kafshët ishin të gjitha trishtuara, pa gjallëri, të parashikueshme, endeshin në dhomën e tyre 2 metra me 3 dhe nuk t’i jepnin sytë.

Zemërimin e kishin me ata, por edhe me ne. Me ata që i linin të hanin ç’ka nxirrnin, siç bënin lamat dhe me ne që i vizitonim, sepse ne nuk e ngrinim zërin për kushtet e tyre, ne nuk i shpëtonim ata, ne i bënim një qokë me duar bosh dhe iknim me ca foto për t’ia treguar miqve.

Në radhitjen e qelive e para vinte shqiponja, simboli i krenarisë sonë, simboli i turpit të tyre. Ajo rrinte e palëvizur, në kafazin që i qelbej erë, me glasat që kishin minuar dyshemenë dhe vështronte jo me krenari, por me inat e zemërim.

Pastaj vinin të gjithë të tjerët me radhë, ariu, të tjera shqiponja, një dhelpër, ca mace të zeza, ca pëllumba të përzier me gjela deti dhe shpendë të tjerë, ca lepuj në kafaz brenda kafazit, një ujk dhe pastaj një ujk tjetër.

Në fillim mendova se këta banorë ngjanin me ca të burgosur, qeli të vogla, hekura të ndryshkur, një kovë me ujë të ndenjur, dysheme e zhulët dhe kundërmuese, jashtëqitje dhe përsëri zhul.  Ç’ka më la pa fjalë ishin, jo shprehjet e syve të këtyre banorëve, siç prisja, sepse sytë iu ishin kthyer në rruaza qelqi të pandjeshme, por lëvizjet ishin ato që më shqetësuan më shumë.

Ato nuk lëviznin si të burgosur, sepse të burgosurit nuk enden si të marrë tërë ditën. Të burgosurit e dinë se kur do të lirohen, herët ose vonë ose kurrë. Por këto kafshë nuk e kishin ndarë mendjen,  sepse me ç’dukej mendja e tyre kishte ikur. Ujku, kafsha fisnike dhe stoike që vepron me dinakëri, ishte çmendur. Vërtitej në kafazin e ndotur komplet i lojtur, me ca hapa mekanikë, si  të pacientëve të një spitali psikiatrik.

Pastaj macet e zeza me sy të gjelbër, që mbijetonin në një qeli të ftohtë, të zbrazët, me mure që u kishte rënë suvaja përcillnin një trishtim të madh sa herë që nxirrnin zë për t’i bërë të arsyetonin ata që i kishin futur aty.

Gomerët ishin më mirë, më ngrohtë, mbi njërin prej tyre ishte hedhur një batanije e kuqe, ndërsa të tjerët prisnin me radhë diellin në lëndinën pranë godinave të rrënuara, ku nga njëra dhomë dëgjoheshin zëra grash.

Liqeni pakëz i ngrirë dhe i ftohtë i kopshtit psikiatrik ishte shtëpia e dhjetëra patave, mjellmave, e një pelikani që ia mbathi për t’u kthyer përsëri dhe e shumë shpendëve që endeshin këtej andej duke larë e pastruar veten. Një rosë ushqehej me këmbëngulje me mbeturinat e hedhura në liqen, mbase prej vizitorëve të papërgjegjshëm, ku mes ushqimeve që provoi qe dhe një kondom i përdorur, i hedhur haptazi në liqen.

Dy arinj të mëdhenj, qëndronin në fund të kopshtit, në një kafaz më të madh, në formë shpelle me gurë, ‘shtëpi’ e një çifti të trishtuar dhe shpresëhumbur kafshësh që njerëzve u kthenin veç ato që sipas tyre meritonin, të pasmet.

Një kalë dhe një buall jepnin  e merrnin jashtë stallës së tyre, rrugën e së cilës ta tregonin lehtësisht jashtëqitjet dhe ku bari që i shpërbente për ushqim numërohej me fije.

Teksa merrje rrugën e për t’u larguar ndjeje një lehtësim. Në tabelën e jashtme duhej të shkruhej
“Spitali psikiatrik i banorëve që varka e Noes i solli gabimisht edhe në Shqipëri”.