Puna në industrinë e fasoneve, 18 shkelje të të drejtave të punëtorëve

Qendra Aleanca Gjinore për Zhvillim ka publikuar një studim mbi kushtet e punës të grave dhe vajzave në vendin tonë, që prodhojnë këpucë apo veshje për marka të njohura botërore. Shqipëria është një vend i preferuar për kompanitë ndërkombëtare të tekstileve dhe këpucëve për shkak të pozicionit gjeografik dhe pagës minimale të ulët (19536 lekë neto, më e ulëta në rajon). Por intervistat e kryera me punonjëse të këtij sektori tregojnë një sërë shkeljesh të rënda të të drejtave.

Shkeljet kryesore të të drejtave të punëtorëve në fabrikat e tekstileve e këpucëve:

1. Mos pagesa e pagës minimale brenda 40 orëve të rregullta të punës në javë. (Në 1 fabrikë vetëm 10% e punëtorëve marrin pagën minimale, ndërkohë që pjesa tjetër merr më pak; në një fabrikë tjetër asnjë prej punëtorëve të intervistuar nuk merrte pagën minimale).
2. Burrat paguhen më tepër se gratë për të njëjtën punë dhe performancë – me justifikimin se ‘’janë më të fuqishëm’’.
3. Penalizmi i punëtorëve përmes zbritjes së pagës (heqje e orës apo ditës së punës) kur produktet dëmtohen ose kur punëtori vjen me vonesë në punë.
4. Mos pagesa e kontributeve shoqërore të detyrueshme.
5. Mos pagesa e orëve shtesë ose normave premium.
6. Të gjithë punëtorët raportuan se nuk bëjnë orë shtesë ndërkohë që raportojnë gjithashtu se e shtuna është ditë normale pune, që do të thotë se kjo nuk shihet si orë shtesë.
7. Marrja e 3 deri në 15 ditë pushim vjetor, por jo 20 ditët që parashikohen me ligj.
8. Leja vjetore shpesh përcaktohet nga drejtuesit dhe nuk paguhet.
9. Ditët zyrtare të pushimit paguhen njësoj si ditët normale të punës.
10. Leje pa pagesë për ditët e festave kombëtare.
11. Asnjë shpjegim për mënyrën si llogariten pagat, veçanërisht orët shtesë.
12. Kur nuk ka porosi punëtorët detyrohen të qendrojnë në shtëpi dhe pa të drejtë page.
13. Punëtorët nuk kanë një kopje të kontratës së tyre dhe shpesh as nuk lejohen të lexojnë atë
14. Ankesat ndëshkohen me heqje nga puna.
15. Marrja e një dite pushim për arsye shëndetësore ose familjare është tejet e vështirë.
16. Temperaturat ekstreme (ndonjëherë kondicionerët nuk ndizen fare).
17. Ajri i ndotur prej substancave toksike.
18. Nuk ofrohet ujë i pijshëm

Sektori informal i ekonomisë në Shqipëri llogaritet mesatarisht 36.2% i Prodhimit të Përgjithshëm Bruto gjatë periudhës 1996 – 2012 (INSTAT, 2013). Kjo përqindje është zakonisht më e lartë për industrinë e tekstileve e këpucëve se sa për ekonominë në tërësi. 50-­70% i numrit total të punonjësve në këtë industri mendohet të jetë informal dmth pa të drejta ligjore dhe mbrojtjen përmes një kontrate pune.

Çështjet e listuara më lart, në lidhje me sektorin e veshjeve u diskutuan në këtë aktivitetin ku morën pjesë përfaqësues të institucionve shtetërore, private, sindikatave, shoqërisë civile e medias.

/l.k./