Për aktivistët pionierë të SIDA-s, shpërthimi i lisë së majmunëve ngjall déjà vu

 Katër aktivistë kryesorë të SIDA-s nga vitet 1980 dhe 1990 argumentojnë se përgjigja globale e shëndetit publik për të frenuar shpërthimin aktual të lisë së majmunëve tashmë ka dështuar.

Ndërsa rastet e lisë së majmunëve po rriten anembanë globit, katër pionierë të lëvizjes aktiviste të AIDS-it e shikojnë me frikë situatën, por dhe me një ndjenjë nostalgjie.

Ashtu si lloji i HIV-it që filloi pandeminë e SIDA-s në fund të viteve 1970, shpërthimi aktual i lisë së majmunëve është shfaqur nga Afrika Sub-Sahariane dhe është gjetur në masë dërrmuese te burrat që bëjnë seks me burra që jetojnë në metropolet e botës.  

Dhe ndërsa epidemiologët nuk kanë arritur që të zbulojnë një rrugë të plotë se si përhapet lia e majmunit, hulumtimet e fundit tregojnë për transmetimin seksual.

 Katër aktivistë pionierë të AIDS-it të viteve 1980 dhe 1990 pohojnë se ka paralele të tjera, të rëndësishme, por më pak të dukshme.

Ashtu si në ditët e para të krizës së SIDA-s, mesazhet e qeverisë rreth shpërthimit kanë qenë të mangëta.

 “Ndihet si déjà vu,” tha aktivisti për të drejtat GAY Peter Tatchell, i cili ishte një anëtar kryesor i Frontit për Çlirimin e Gay-ve në Mbretërinë e Bashkuar.  

“Mësimet nga kriza e SIDA-s dhe Covid nuk janë mësuar qartë.”

 Zyrtarët e shëndetit publik në mbarë botën ishin të ngadaltë për të luftuar SIDA-n kur ajo filloi të shfaqej për herë të parë tek burrat që kryenin marrëdhënie seksuale me burra gjatë fundit të viteve 1970.  

Vetëm më 5 qershor 1981, Shtetet e Bashkuara publikuan raportin e parë të qeverisë në botë mbi sëmundjen infektive në Raportin Javor të Morbiditetit dhe Vdekshmërisë, një buletin qeveritar mbi rastet e sëmundjeve të paqarta.

 “Në periudhën tetor 1980-maj 1981, 5 të rinj, të gjithë Gay, u trajtuan për pneumoni Pneumocystis carinii të konfirmuar me biopsi në 3 spitale të ndryshme në Los Anxhelos, Kaliforni,” thuhej në raport.  “Dy nga pacientët vdiqën.”

Tre vjet më vonë, qeveria amerikane njoftoi zhvillimin e një testi SIDA, përveç një vaksine, e cila nuk u realizua kurrë.  

Deri në vitin 1985, rreth 12,000 amerikanë kishin vdekur nga sëmundja.

 Në mënyrë të ngjashme, aktivistët argumentojnë se përgjigja globale ndaj lisë së majmunëve ka qenë shumë e ngadaltë për të frenuar numrat e rasteve. 

Më shumë se 20,500 raste të shpërthimit aktual të lisë së majmunëve janë raportuar globalisht në 77 vende dhe territore që nga fillimi i majit, sipas Qendrave për  Kontrolli dhe Parandalimi i Sëmundjeve.

 Askush nuk ka vdekur nga lija e majmunëve jashtë 11 kombeve afrikane ku sëmundja infektive është bërë endemike që kur u zbulua në vitin 1970. 

Megjithatë, një pjesë e konsiderueshme e pacientëve të infektuar me linë e majmunëve janë shtruar në spital për dhimbje të forta të shkaktuara nga plagë të ngjashme me puçrrat që zakonisht zhvillohen.

 Që nga zbulimi i rasteve të para në maj, Shtetet e Bashkuara kanë shpërndarë rreth 200,000 vaksina Jynneos – një vaksinë me dy doza për të parandaluar linë dhe linë e majmunëve – për popullatën më të rrezikuar, e cila është rreth 3.8 milionë

Në Francë, vetëm rreth 6,000 njerëz janë vaksinuar në më shumë se 100 qendra vaksinash në javët e fundit, tha të hënën Ministri francez i Çështjeve Sociale dhe Shëndetësisë François Braun.  

Dhe në Mbretërinë e Bashkuar, zyrtarët shëndetësorë porositën 100,000 doza shtesë vaksinash javën e kaluar për të vazhduar me kërkesën në rritje.

 Të shtunën e kaluar, Organizata Botërore e Shëndetësisë e shpalli linë e majmunëve një emergjencë të shëndetit publik me shqetësim ndërkombëtar, një përcaktim i rezervuar për shpërthimet më kërcënuese të sëmundjeve globale.  

Më shumë se dy muaj pasi rasti i parë në SHBA i lisë së majmunëve u zbulua në mes të majit, të enjten zyrtarët e shëndetit publik në qytetin e Nju Jorkut lëshuan një deklaratë se sëmundja infektive përbënte një kërcënim të menjëhershëm për shëndetin publik dhe zyrtarët në San Francisko shpallën gjendjen  emergjente.

 “Ajo që është interesante është se shumë nga shkencëtarët dhe mjekët që u trajnuan gjatë epidemisë së SIDA-s ose ishin atje në fillim, njerëz si Tony Fauci, e dinë këtë histori, por përgjigja ndaj lisë së majmunëve ka qenë jashtëzakonisht e ngadaltë dhe kaotike,” tha Gregg Gonsalves,  i cili iu bashkua Act Up – grupit udhëheqës që punoj për të luftuar SIDA – në 1990 dhe tani është profesor i epidemiologjisë në Shkollën e Shëndetit Publik të Yale./NbcOut HistpriaIme