Mik apo armik? Për Komunitetin LGBT të Ballkanit, TikTok është bekim i përzier

Nga Mirnes Bakija Sarajevë

TikTok i ofron komunitetit LGBT në rajon një shikueshmëri më të madhe – por kjo gjithashtu sjell më shumë sulme dhe gjuhë urrejtjeje, të cilat autoritetet lokale rrallë i ndëshkojnë.

Milica Crkvenjakov nga Novi Sadi, në provincën serbe të Vojvodinës, është një nga shumë aktivistet LGBT në rajon që kanë përqafuar platformën sociale kineze TikTok për të kontaktuar komunitetin e saj.

TikTok u lançua në fund të vitit 2016 dhe arriti në tregun ndërkombëtar vitin më pas.

Sipas Influencer Marketing Hub, që nga janari i këtij viti tani ka rreth një miliard përdorues aktivë. Pothuajse 170 milionë video TikTok shikohen në minutë dhe përdoruesi mesatar shpenzon më shumë se 14 orë në muaj në platformë.

Milica drejton kanalin TikTok Dragadjevojcice [E dashur vajzë]. Si dhe tema që lidhen me komunitetin LGBT, faqja e saj TikTok fokusohet në parandalimin e dhunës në marrëdhëniet me partnerët, feminizmin, trupin e femrave, seksualitetin dhe tema të tjera që u interesojnë grave të reja.

“Falë kësaj platforme, shumica e njerëzve në rajon janë të ekspozuar ndaj komunitetit LGBT për herë të parë, sepse nuk ka një dukshmëri të tillë në mediat tradicionale,” tha ajo për BIRN.

Por ajo thotë se kjo dukshmëri e zgjeruar ka një anë negative; përmes faqes së saj në TikTok, ajo gjithashtu merr më shumë gjuhë urrejtjeje, sulme verbale dhe kërcënime.

“Ndonjëherë komuniteti LGBT merr thjesht fyerje, por ka edhe thirrje për vrasje dhe izolim. Kërcënimet më të rënda i kam denoncuar në polici, por nuk ka pasur asnjë reagim”, thotë ajo.

Nga përvoja e Milicës, kërcënimet dhe sulmet verbale zakonisht vijnë nga përdoruesit që preferojnë të qëndrojnë anonimë.

Nga ana tjetër, në gjithnjë e më shumë raste, të rinjtë shprehin gjuhën e urrejtjes duke përdorur emrat e tyre të plotë, thotë ajo.

Sipas Milicës, kjo sugjeron se të drejtat e LGBT nuk po përmirësohen shumë në Serbi, veçanërisht në aspektin e kornizës ligjore që duhet t’i mbrojë këta njerëz.

Dukshmëri më e madhe mund të nënkuptojë armiqësi më të madhe

Nga ana tjetër, ajo beson se po ndodhin ndryshime graduale pozitive dhe se dukshmëria luan një rol kyç në këtë.

“Pa shikueshmëri në shoqëri, shikueshmëri në media, në rrjete sociale, në politikë, në tekste nuk ka ndryshime pozitive. Mendoj se po ecim ngadalë në atë drejtim,” thotë Milica, duke nënvizuar rëndësinë e TikTok për këtë shikueshmëri më të madhe.

Sipas saj, shumë nga të rinjtë që përdorin gjuhën e urrejtjes e bëjnë këtë pa e ditur dhe nuk i kuptojnë vërtet çështjet.

“Këto komente mund të më trishtojnë sepse më kujtojnë llojin e shoqërisë në të cilën jetoj. Mund të mbrohem relativisht mirë prej saj, por më vjen keq për pjesën tjetër të komunitetit LGBT që duron diskriminimin dhe dhunën si në fushën dixhitale edhe në botën reale”, thotë ajo.

Milica beson se njerëzit në internet shpesh bëjnë përshtypje, veçanërisht të rinjtë.

“Nëse shohin vetëm një koment të gjuhës së urrejtjes, ata bashkojnë njëqind të tjerë. Por nëse vërejnë shumë komente pozitive, edhe kur mendonin se do të linin diçka negative, ka më pak mundësi që ta shkruajnë atë”, sugjeron ajo.

Milica thotë gjithashtu se sistemi për heqjen e komenteve keqdashëse në TikTok nuk funksionon mirë, kjo është arsyeja pse ajo raporton vetëm rastet më të këqija të abuzimit verbal dhe kërcënimeve.

Gjuha e urrejtjes e nxitur nga teoritë konspirative dhe injoranca

Matija Stefanoviç, një aktivist 24-vjeçar LGBT nga Beogradi, Serbi, ndan shumë nga pikëpamjet dhe shqetësimet e Milicës.

“Unë jam një burrë transgjinor. Kështu e identifikoj veten dhe si e jetoj jetën time,” tha ai për BIRN.

Matija gjithashtu ka një kanal TikTok në të cilin ai flet për procesin e tij të tranzicionit. Ai thotë se qëllimi i tij është të afrojë përvojën e tij me transgjinorët e tjerë në Serbi dhe në Ballkanin Perëndimor. Disa nga videot e tij kanë pasur qindra mijëra shikime.

“Duke marrë parasysh që TikTok është plot me përdorues të rinj, është një vend i mrekullueshëm për t’iu qasur temës së çështjeve transgjinore,” -thotë ai, duke shtuar se rrjeti social ka algoritme të shkëlqyera në krahasim me shumicën e të tjerëve dhe është më e lehtë për t’u arritur më shumë njerëz.

Matija beson se të rinjtë dinë pak për botën përreth tyre dhe shpesh kanë ide të gabuara, të cilat zakonisht shprehen me gjuhën e urrejtjes. Ai thotë se e njeh mirë profilin e personalitetit të njerëzve që lënë komente me urrejtje dhe beson se njerëz të tillë janë në thelb të pakënaqur.

“Zakonisht bëhet nga të rinjtë, më shpesh djemtë, të cilët janë të rrënuar nga një lloj frike e paarsyeshme ndaj personave LGBT. Ata e lidhin lëvizjen queer me teoritë e konspiracionit, frikën nga ‘imponimi i vlerave perëndimore’ dhe me ‘shkatërrimin e traditës serbe dhe identitetit kombëtar serb’. E gjithë kjo është e kuptueshme në kontekstin tonë social”, shpjegon Matija.

Ai kurrë nuk i fshin komentet e gjuhës së urrejtjes që i drejtohen atij në kanalin e tij TikTok, por përkundrazi u përgjigjet këtyre mesazheve me video ose komente, duke shpresuar t’u paraqesë atyre një këndvështrim tjetër.

Megjithatë, Matija thotë se raportimi dhe fshirja e komenteve është një përgjigje logjike kur dikush ndihet i kërcënuar apo i lënduar.

Urrejtja ndaj atyre që nuk ‘përputhen’ me normat e shoqërisë

Andrea Libic Florent van Langren është një person interseks që u rrit si burrë në Bosnje dhe Hercegovinë, por pjesën më të madhe të jetës e ka kaluar në Slloveni dhe Belgjikë. Gjatë një ekzaminimi me ultratinguj, kur ajo ishte 23 vjeç, një mjek zbuloi se ajo kishte një sistem të tërë riprodhues femëror.

“Dikur besoja se isha një person transgjinor. Ka pasur shumë komente dhe paragjykime negative. Mund të them nga përvoja ime se nuk është e lehtë të jetosh në një komunitet që nuk e pranon identitetin tënd”, thotë Andrea.

Ajo beson se gjuha e urrejtjes në TikTok nuk i drejtohet ekskluzivisht komunitetit LGBT, por të gjithëve që nuk “përputhen” me normat sociale.

“Personalisht, nuk kam hasur shumë komente negative në TikTok apo rrjete të tjera sociale. Më kujtohen disa komente që ishin mjaft negative, jo nga qëllime të këqija, por nga injoranca e përgjithshme,” tha Andrea për BIRN.

Ajo thotë se interseksualiteti i saj shpesh ngatërrohet me transgjinorizmin, gjë që shpjegon disa nga komentet e urrejtjes.

“Nuk shqetësohem me komente negative. Mendoj se nuk duhet të reagoni dhe më pas këta njerëz tërhiqen”, thotë ajo, por shton se ende ndonjëherë raporton përmbajtje dhe komente urrejtjeje në TikTok, sepse platforma shpesh keqpërdoret për të përhapur gjuhën e urrejtjes.

“Ndonjëherë këto komente janë aq të tmerrshme sa pyes veten se çfarë kanë bërë këta njerëz që të trajtohen kështu,” thotë Andrea, duke shtuar se ajo bllokon përdoruesit e tillë ekstremë dhe raporton profilet e tyre.

Nevojitet një rregullim më i mirë i gjuhës së urrejtjes

Amar Catovic, një aktivist dhe avokat, thotë se gjuha e urrejtjes në TikTok nuk duhet të injorohet ose vetëm të bllokohet, por të raportohet në polici, e cila duhet ta hetojë atë veçanërisht kur një person ndihet i kërcënuar.

Catovic thotë se njerëzit me më shumë ndjekës në TikTok përballen me më shumë sulme se të tjerët.

“Gjuha e urrejtjes ka pasoja më shkatërruese për ata njerëz, sepse më shumë njerëz e shohin atë, e ndajnë atë, e pëlqejnë dhe i kushtojnë më shumë vëmendje,” shpjegoi ai.

Sipas Catovic, në Bosnje dhe Hercegovinë postimi i përmbajtjes së urrejtjes në rrjetet sociale nuk është i rregulluar mirë me ligj.

“Rrjetet sociale sigurisht që mund të shihen si një hapësirë ​​publike dhe si një platformë për të theksuar gjuhën e urrejtjes dhe për të inkurajuar diskriminimin. Po të donin policia dhe prokuroria, mund të zgjidhin dhe sanksionojnë raste të tilla”, shton ai.

Ai vë në dukje se personat LGBT mund të kërkojnë mbrojtje ligjore përmes nenit “Shkelja e barazisë njerëzore dhe qytetare” në kodin penal të entitetit të Federatës së Bosnjës. Kjo parashikon dënime me burg për këdo që mohon të drejtat civile të garantuara me kushtetutë ose një traktat ndërkombëtar. Kodi penal në entitetin tjetër të Bosnjës, Republika Srpska, përmban të njëjtin nen.

Kjo çështje e penalizimit të gjuhës së urrejtjes rregullohet ndryshe në pjesë të ndryshme të rajonit të Ballkanit.

Në Mal të Zi, Ligji për Media, i miratuar në vitin 2020, parashikon sanksione për publikimin e përmbajtjes në internet që përhap urrejtje dhe nxit dhunë, duke përfshirë nacional-shovinizmin, gjuhën e urrejtjes dhe mizogjininë.

Në Serbi, dy ligje mbrojnë personat LGBT nga gjuha e urrejtjes në internet. I pari është Ligji për Ndalimin e Diskriminimit, i cili ndalon shprehjen e ideve dhe informacioneve që diskriminojnë. I dyti është Ligji për Informimin Publik dhe Mediat, i cili ndalon gjuhën e urrejtjes bazuar në racë, fe, komb, gjini, orientim seksual apo karakteristika të tjera personale.

Kushtetuta e Kosovës, e ratifikuar në vitin 2008, thotë se askush nuk mund të diskriminohet dhe, ndër të tjera, përmend edhe orientimin seksual.

Maqedonia e Veriut në vitin 2019 miratoi një ligj të ri kundër diskriminimit, i cili ndër të tjera përfshin orientimin seksual dhe identitetin gjinor.

Megjithatë, shumica e aktivistëve dhe kritikëve thonë se këto ligje nuk zbatohen dhe se përhapja e gjuhës së urrejtjes nuk ndëshkohet në mënyrë adekuate.

Një problem tjetër është se vetë-rregullimet e rrjeteve shpesh dështojnë të heqin komentet e gjuhës së urrejtjes, ose nuk e bëjnë këtë mjaft shpejt.

Fedja Kulenoviç, asistent i lartë në Departamentin e Shkencave të Informacionit në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Sarajevës, thotë se raportimi i përmbajtjes së paligjshme në punët e rrjeteve sociale mund të jetë i ndërlikuar.

“Fatkeqësisht, për shumicën e përdoruesve të rinj të TikTok, vetë procesi i paraqitjes së videos nuk është aq intuitiv. Kërkon që të mbani gishtin në video pak më gjatë për të marrë një meny për raportimin e përmbajtjes specifike, e cila më pas ndahet në 13 kategori. E njëjta gjë vlen edhe për komentet,” shpjegon ai.

Pasi përmbajtja raportohet, si me rrjetet e tjera sociale, përmbajtja duhet të vlerësohet dhe më pas të hiqet.

“Megjithatë, ju kurrë nuk e dini se mbi çfarë baze është marrë vendimi, nëse ka të bëjë me pranimin e apelit tuaj apo refuzimin e tij,” thotë Kulenoviç.

Ai gjithashtu vë në dukje se ndërsa ka disa heqje të automatizuara të përmbajtjes, ajo kryesisht zbatohet për gjuhët më të njohura. Vetërregulluesit shpesh nuk funksionojnë në mënyrë efektive, thotë ai.

“Kjo është kryesisht për shkak se ata refuzojnë të bashkëpunojnë. Çdo rrjet është në një farë mënyre një ent privat, i cili i jep të drejtën të bëjnë rregullat e tyre të sjelljes”, përfundon ai.

TikTok përhap dashuri si dhe urrejtje

Halid Guso, një gay nga Maglaj në Bosnje jeton me partneren e tij në Kroaci. Si gej ai hasi shumë paragjykime duke u rritur, por pavarësisht gjithçkaje, gjithmonë kishte mbështetjen e familjes dhe miqve të tij më të ngushtë.

Ai e filloi kanalin e tij TikTok nga mërzia, pasi kishte shumë kohë të lirë në një udhëtim pune.

“Në fillim, këto ishin video argëtuese. Më vonë, fillova të botoj disa gjëra nga jeta ime, të ndërthurura me tema LGBT, si për shembull, foto të dasmës sime ose përmbajtje të shkurtra video me miqtë e mi,” tha Halid për BIRN.

Ai shton: “Unë fshij menjëherë komentet si ‘peder’, ‘prindër të gjorë’, ‘vdes’ e kështu me radhë nga profili im, jo ​​sepse më lënduan, por sepse është jashtëzakonisht e vrazhdë.

Përveç marrjes së kërcënimeve dhe gjuhës së urrejtjes, komuniteti LGBT mund të ndajë historitë e tyre dhe të gjejë fjalë të mira dhe mbështetje në TikTok, thotë Halid.

Ai mendon se platforma ka kontribuar shumë në dukshmërinë dhe kuptimin më të mirë të komunitetit LGBT në rajon.

“Videoja ime e dasmës në TikTok ka mbi 300,000 shikime. Kjo më bën të lumtur sepse u kam treguar njerëzve se kam emocione dhe të drejtën e dashurisë dhe se do ta jetoj jetën time pavarësisht normave të imponuara shoqërore”, përfundon ai./ Marrë nga Balkaninsight